SOMALIDE AÇLYK WE GURAKÇYLYK
Aç ýaňaklaryndan 11 ýaşly Dahiriň gözýaşlary akýar.
"Men diňe diri galmak isleýärin" -diýdi.
Baýdoa şäheriniň daşyndaky tozanly düzlükde maşgalasynyň ýasalan çadyrynyň gapdalynda oturan ýadaw ejesi Fatuma Omar oňa aglamazlygy tabşyrýar.
“Gözýaşlaryňyz doganyňyzy yzyna getirmez. Hemme zat gowy bolar "-diýdi.
Fatuma ikinji ogly, 10 ýaşly Salat iki hepde öň maşgala obasyndan üç günlük ýolda Baýdoa ýetende açlykdan öldi. Täze jaýyndan birnäçe metr uzaklykda daş ýerde jaýlandy. Onuň gubury eýýäm zibil bilen örtülendir we täze gelenler töwereginde çadyr gurýarka, ýerleşýän ýeri tapmak kynlaşýar.
Fatuma: “Oglumy ýaslap bilemok. Wagt ýok. "Iş tapmaly we beýlekileri diri saklamaly" diýýär. Bu sözleri aýdanda, dokuz aýlyk körpe gyzy Bilini gujaklaýar we ýiti üsgürýän alty ýaşly gyzy Merime seredýär. Günorta-gündogara, kenarýaka we Somaliniň paýtagty Mogadişuna barýan ýolda gurakçylyk zerarly göçürilen maşgalalar gurakçylyk sebäpli weýran bolan ýerlerde azyk gözlänlerinde uzak ýollaryny we ajy ertekilerini aýdýarlar.
'Gyzymy jaýlamaga güýjüm ýetmedi'
Täze gözlegiň netijesine görä, lagerlerdäki ýaş çagalaryň we göwreli aýallaryň üçden iki bölegi ýiti iýmitlenmezlik bilen ýüzbe-ýüz bolýar. Ölüm derejesiniň ýokary bolmagy bilen bilelikde bu ýurtda açlyk yglan edilmeginiň gijikdirilendigini görkezip biler.
Buulo atly obadan Baýdoa ýetmek üçin dokuz çagasy bilen azyndan 15 gün ýörän Fatuma: "Üç ýaşly gyzym Farhiriň ölümini öz gözlerim bilen gördüm we hiç zat edip bilmedim" -diýdi. Ciir.
“Men ony 10 günläp alyp gitdim. Biz ony ýoluň gyrasynda goýmaly bolduk. Jaýlamaga güýjümiz ýokdy. Giýenalaryň ýakynlaşýandygyny eşitdik "-diýdi.
50 ýaşly Habiba Mohamud bir eli bilen bir bölejik tutup: “Maňa hiç zat getirmedim. Öýde hiç zat galmady. Mallar öldi. Ekin meýdanlary gurady "-diýip, obasyna gaýdyp gelmejekdigini boýun alýar.
Howanyň üýtgemegi bilen güýçlendirilen yzygiderli guraklyk, Afrikanyň Gornusynda asyrlarboýy oba durmuşynyň gutarmagyna howp salýar.
Habiba, beýleki täze gelenler ýaly, maşgalasy üçin şahalardan, sim böleklerinden we karton we plastmassa listlerden çadyr gurmaga synanyşýar, gijeki aýaz gelmezden ozal çadyry gutarmak umydyndadyr. Diňe muny edeninden soň, bäş çagasy üçin iýmit we lukmançylyk kömegi üçin çykyp biler.
Şäheriň esasy hassahanasynda Dr. Abdullahi Yusufusup düşekleriň arasynda aýlanyp, kiçijik, ejiz hassalaryny barlaýar. Çagalaryň köpüsi iki aýdan 3 ýaş aralygynda.
Bularyň hemmesinde agyr iýmitlenme bar. Käbirleri pnewmoniýa we gyzamyk epidemiýasy bilen hem göreşýärler.
Kiçijikleriň aglamaga güýji ýetýär. Käbirleriniň derisinde agyr ýaralar bar. Gaty açlyk hadysalarynda ýüze çykýan çişler sebäpli derileri ýarylýar.
Dr. "Köp adam hassahana ýetmänkä ölýär" -diýip, Abdullahi toparynyň aglaýan iki ýaşly oglanjyga damar çyzygyny almaga synanyşýandygyny synlaýar.
"Zerur kömegi almasak, ýüzlerçe müň adam öler"
Somaliniň häkimiýetleri we halkara guramalary birnäçe aý bäri ýurduň günorta-günbatarynda ýetip gelýän açlyga ünsi çekmäge synanyşýarka, Dr. Abdullahi hassahanasynyň çagalar üçin iýmit goşundylaryny goşmak bilen köp sanly enjam tapmakda kynçylyk çekýändigini aýtdy.
"Käwagt üpjünçilik tapyp bilmeris" -diýip, lukman gaharly aýtdy. Bu gorkunç, sebäbi adamlar ölýär we biz olary goldap bilmeris. Localerli hökümetimiz bu ýagdaýa çydap bilmedi. "Gurakçylyk we göçürilen maşgalalaryň gelmegi üçin meýilnama ýokdy."
Governmenterli hökümetden bir ministr käbir sebitlerde kemçilikleriniň bardygyny boýun alýar.
Günorta-Günbatar welaýatynyň ynsanperwerlik ministri Nasir Aruş Baýdodaky lagerleriň birine gysga wagtlyk sapary wagtynda: "Biz häzirki ýagdaýymyzdan has çalt, has takyk we has täsirli bolmaly" -diýdi.
Şeýle hem, has köp halkara kömeginiň möhümdigini aýtdy.
“Gerekli kömek almasak, ýüzlerçe müň adam öler. Üç aý mundan ozal edýän zatlarymyzy etmeli bolduk. Biz haýal bolduk. "Bir zat çalt ýerine ýetirilmese, bu sebitde katastrofiki ýagdaý dörär".
Köplenç tapmak kyn maglumatlara we köplenç syýasy pikirlere esaslanyp, "açlygy resmi taýdan yglan etmek" prosesi çylşyrymly bolup biler.
Angliýanyň Mogadişu şäherindäki ilçisi Keýt Foster munuň "düýpli tehniki proses" bolandygyny aýtdy.
Foster 2011-nji ýyldaky gurakçylykda “260,000 ölümiň ýarysynyň açlyk yglan edilmezden ozal bolandygyny” aýtdy.
Somaliniň halkara jemgyýetçiliginden kömek tapmak ugrundaky tagallalaryna ýolbaşçylyk eden Prezidentiň wekili ABŞ hökümetine we esasanam soňky günlerde beren maliýe serişdelerine minnetdarlyk bildirdi we "Bu bize umyt berdi" diýdi. Emma Abdirahman Abdişakur, has köp kömek alynmasa ýurduň bir bölegindäki krizisiň tizden-tiz gözegçilikden çykyp biljekdigini duýdurdy.
Abdişakur: "Biz jaň jaňyny kakýardyk" -diýdi. Emma halkara jemgyýetçiliginiň beren jogaby ýeterlik däldi. "
Käbir maglumatlara görä, häzirki gurakçylykdan ejir çekenleriň ýarysyndan gowragy al-Şabaabyň gözegçiligindäki sebitlerde. Bellenen terrorçy toparlaryň peýdalanyp biljek ýerlerine berilmeginiň öňüni alýan Amerikanyň berk düzgünleri, umytsyz jemgyýetlere ýetmek üçin has çylşyrymly tagallalary edip biler.
Internationalöne halkara guramalar we Somaliniň häkimiýetleri kömege bolan mümkinçilikleri artdyrmak üçin kiçi, ýerli hyzmatdaşlar bilen işleşýärler we häzirki wagtda azyk kömegini howa giňişliginden geçirmegi göz öňünde tutýarlar.
Muňa garamazdan, bir kömek işgäri, adynyň aýdylmazlygy şerti bilen çykyş edip, azyk ýa-da pul kömeginiň al-Şabaabyň eline düşmejekdigini kepillendirip bolmajakdygyny aýtdy. Officialolbaşçy: "Geliň, sada bolalyň, al-Şabaab hemme zada diýen ýaly salgyt töleýär, hatda nagt ýeňilliklerem".
Birnäçe ýyl bäri bu gurama diňe bir zorluk we gorkuzmak bilen çäklenmän, korrupsiýa bilen meşhur ýurtda adalat paýlamakda-da meşhurlyk gazandy.
Baýdoanyň golaýyndaky azyndan dört obada bu guramanyň şerigat kazyýetleriniň bardygy, Mogadişunyň ýaşaýjylarynyň, hatda Mogadişunyň we beýleki ýerlerden gelenleriň hem iş we ýer dawalaryny çözmek üçin ýüz tutýandyklary aýdylýar.
Demirgazyk-günbatarda, ýerli jemgyýetler we taýpa söweşijileri tarapyndan başlanan we merkezi hökümet tarapyndan güýçli goldanýan Al-Şabaaba garşy gozgalaň bu toparyň onlarça şäherden we obadan kowulmagyna sebäp boldy.
Harby üstünlikler optimizmi ýokarlandyrsa-da, munuň açlyga garşy göreşip biljekdigi belli däl.
Ministererli ministr Nasir Aruş: “Bu peýdaly bolup biler ýa-da bolmaz. Bu has köp parahat ilatyň göçürilmegine getirer diýip pikir edýärin. Ora-da hökümet has köp sebiti azat eder we köp adam kömege eýe bolar "-diýdi.
Onýyllyklaryň dowamynda uruş we äsgermezlik sebäpli dörän Baýdoanyň dar köçelerinde tüwi ýaly ştapelleriň bahasy soňky bir aýda iki esse ýokarlandy. Köpüsi guraklygy günäkärlän hem bolsa, käbirleri has uzaklara seredýärler. "Un, şeker, ýag, hemmesi deň derejede ýokarlandy" diýip, 38 ýaşly Şukri Moalim Ali guradylan guýy we gök önüm bagyndan geçip barýarka aýtdy. Käwagt nahardan geçmeli bolýarys. Russiýa bilen Ukrainanyň arasyndaky söweş hakda eşitdim. "Adamlar meseläniň düýp sebäbi diýýär. Sebitde has çuň we has giň açlygyň öňüni almak esasy mesele bolsa-da, Somaliniň täze hökümeti hem geljege gönükdirilen möhüm meseleleri çözmäge synanyşýar.
Abdirrahman Abdişakur: "Gurakçylygy aradan aýyrmak, al-Şabaaba garşy göreşmek we halkara howa adalatyny maliýeleşdirmek mümkinçiligini almak kyn mesele" -diýdi. “Bizde ýaş ilat, uly diaspora we telekeçilik mümkinçilikleri bar. Bu bize umyt berýär. Bu gaty kyn söweş, ýöne saýlawymyz ýok ".
BBC NEWS
"Men diňe diri galmak isleýärin" -diýdi.
Baýdoa şäheriniň daşyndaky tozanly düzlükde maşgalasynyň ýasalan çadyrynyň gapdalynda oturan ýadaw ejesi Fatuma Omar oňa aglamazlygy tabşyrýar.
“Gözýaşlaryňyz doganyňyzy yzyna getirmez. Hemme zat gowy bolar "-diýdi.
Fatuma ikinji ogly, 10 ýaşly Salat iki hepde öň maşgala obasyndan üç günlük ýolda Baýdoa ýetende açlykdan öldi. Täze jaýyndan birnäçe metr uzaklykda daş ýerde jaýlandy. Onuň gubury eýýäm zibil bilen örtülendir we täze gelenler töwereginde çadyr gurýarka, ýerleşýän ýeri tapmak kynlaşýar.
Fatuma: “Oglumy ýaslap bilemok. Wagt ýok. "Iş tapmaly we beýlekileri diri saklamaly" diýýär. Bu sözleri aýdanda, dokuz aýlyk körpe gyzy Bilini gujaklaýar we ýiti üsgürýän alty ýaşly gyzy Merime seredýär. Günorta-gündogara, kenarýaka we Somaliniň paýtagty Mogadişuna barýan ýolda gurakçylyk zerarly göçürilen maşgalalar gurakçylyk sebäpli weýran bolan ýerlerde azyk gözlänlerinde uzak ýollaryny we ajy ertekilerini aýdýarlar.
'Gyzymy jaýlamaga güýjüm ýetmedi'
Täze gözlegiň netijesine görä, lagerlerdäki ýaş çagalaryň we göwreli aýallaryň üçden iki bölegi ýiti iýmitlenmezlik bilen ýüzbe-ýüz bolýar. Ölüm derejesiniň ýokary bolmagy bilen bilelikde bu ýurtda açlyk yglan edilmeginiň gijikdirilendigini görkezip biler.
Buulo atly obadan Baýdoa ýetmek üçin dokuz çagasy bilen azyndan 15 gün ýörän Fatuma: "Üç ýaşly gyzym Farhiriň ölümini öz gözlerim bilen gördüm we hiç zat edip bilmedim" -diýdi. Ciir.
“Men ony 10 günläp alyp gitdim. Biz ony ýoluň gyrasynda goýmaly bolduk. Jaýlamaga güýjümiz ýokdy. Giýenalaryň ýakynlaşýandygyny eşitdik "-diýdi.
50 ýaşly Habiba Mohamud bir eli bilen bir bölejik tutup: “Maňa hiç zat getirmedim. Öýde hiç zat galmady. Mallar öldi. Ekin meýdanlary gurady "-diýip, obasyna gaýdyp gelmejekdigini boýun alýar.
Howanyň üýtgemegi bilen güýçlendirilen yzygiderli guraklyk, Afrikanyň Gornusynda asyrlarboýy oba durmuşynyň gutarmagyna howp salýar.
Habiba, beýleki täze gelenler ýaly, maşgalasy üçin şahalardan, sim böleklerinden we karton we plastmassa listlerden çadyr gurmaga synanyşýar, gijeki aýaz gelmezden ozal çadyry gutarmak umydyndadyr. Diňe muny edeninden soň, bäş çagasy üçin iýmit we lukmançylyk kömegi üçin çykyp biler.
Şäheriň esasy hassahanasynda Dr. Abdullahi Yusufusup düşekleriň arasynda aýlanyp, kiçijik, ejiz hassalaryny barlaýar. Çagalaryň köpüsi iki aýdan 3 ýaş aralygynda.
Bularyň hemmesinde agyr iýmitlenme bar. Käbirleri pnewmoniýa we gyzamyk epidemiýasy bilen hem göreşýärler.
Kiçijikleriň aglamaga güýji ýetýär. Käbirleriniň derisinde agyr ýaralar bar. Gaty açlyk hadysalarynda ýüze çykýan çişler sebäpli derileri ýarylýar.
Dr. "Köp adam hassahana ýetmänkä ölýär" -diýip, Abdullahi toparynyň aglaýan iki ýaşly oglanjyga damar çyzygyny almaga synanyşýandygyny synlaýar.
"Zerur kömegi almasak, ýüzlerçe müň adam öler"
Somaliniň häkimiýetleri we halkara guramalary birnäçe aý bäri ýurduň günorta-günbatarynda ýetip gelýän açlyga ünsi çekmäge synanyşýarka, Dr. Abdullahi hassahanasynyň çagalar üçin iýmit goşundylaryny goşmak bilen köp sanly enjam tapmakda kynçylyk çekýändigini aýtdy.
"Käwagt üpjünçilik tapyp bilmeris" -diýip, lukman gaharly aýtdy. Bu gorkunç, sebäbi adamlar ölýär we biz olary goldap bilmeris. Localerli hökümetimiz bu ýagdaýa çydap bilmedi. "Gurakçylyk we göçürilen maşgalalaryň gelmegi üçin meýilnama ýokdy."
Governmenterli hökümetden bir ministr käbir sebitlerde kemçilikleriniň bardygyny boýun alýar.
Günorta-Günbatar welaýatynyň ynsanperwerlik ministri Nasir Aruş Baýdodaky lagerleriň birine gysga wagtlyk sapary wagtynda: "Biz häzirki ýagdaýymyzdan has çalt, has takyk we has täsirli bolmaly" -diýdi.
Şeýle hem, has köp halkara kömeginiň möhümdigini aýtdy.
“Gerekli kömek almasak, ýüzlerçe müň adam öler. Üç aý mundan ozal edýän zatlarymyzy etmeli bolduk. Biz haýal bolduk. "Bir zat çalt ýerine ýetirilmese, bu sebitde katastrofiki ýagdaý dörär".
Köplenç tapmak kyn maglumatlara we köplenç syýasy pikirlere esaslanyp, "açlygy resmi taýdan yglan etmek" prosesi çylşyrymly bolup biler.
Angliýanyň Mogadişu şäherindäki ilçisi Keýt Foster munuň "düýpli tehniki proses" bolandygyny aýtdy.
Foster 2011-nji ýyldaky gurakçylykda “260,000 ölümiň ýarysynyň açlyk yglan edilmezden ozal bolandygyny” aýtdy.
Somaliniň halkara jemgyýetçiliginden kömek tapmak ugrundaky tagallalaryna ýolbaşçylyk eden Prezidentiň wekili ABŞ hökümetine we esasanam soňky günlerde beren maliýe serişdelerine minnetdarlyk bildirdi we "Bu bize umyt berdi" diýdi. Emma Abdirahman Abdişakur, has köp kömek alynmasa ýurduň bir bölegindäki krizisiň tizden-tiz gözegçilikden çykyp biljekdigini duýdurdy.
Abdişakur: "Biz jaň jaňyny kakýardyk" -diýdi. Emma halkara jemgyýetçiliginiň beren jogaby ýeterlik däldi. "
Käbir maglumatlara görä, häzirki gurakçylykdan ejir çekenleriň ýarysyndan gowragy al-Şabaabyň gözegçiligindäki sebitlerde. Bellenen terrorçy toparlaryň peýdalanyp biljek ýerlerine berilmeginiň öňüni alýan Amerikanyň berk düzgünleri, umytsyz jemgyýetlere ýetmek üçin has çylşyrymly tagallalary edip biler.
Internationalöne halkara guramalar we Somaliniň häkimiýetleri kömege bolan mümkinçilikleri artdyrmak üçin kiçi, ýerli hyzmatdaşlar bilen işleşýärler we häzirki wagtda azyk kömegini howa giňişliginden geçirmegi göz öňünde tutýarlar.
Muňa garamazdan, bir kömek işgäri, adynyň aýdylmazlygy şerti bilen çykyş edip, azyk ýa-da pul kömeginiň al-Şabaabyň eline düşmejekdigini kepillendirip bolmajakdygyny aýtdy. Officialolbaşçy: "Geliň, sada bolalyň, al-Şabaab hemme zada diýen ýaly salgyt töleýär, hatda nagt ýeňilliklerem".
Birnäçe ýyl bäri bu gurama diňe bir zorluk we gorkuzmak bilen çäklenmän, korrupsiýa bilen meşhur ýurtda adalat paýlamakda-da meşhurlyk gazandy.
Baýdoanyň golaýyndaky azyndan dört obada bu guramanyň şerigat kazyýetleriniň bardygy, Mogadişunyň ýaşaýjylarynyň, hatda Mogadişunyň we beýleki ýerlerden gelenleriň hem iş we ýer dawalaryny çözmek üçin ýüz tutýandyklary aýdylýar.
Demirgazyk-günbatarda, ýerli jemgyýetler we taýpa söweşijileri tarapyndan başlanan we merkezi hökümet tarapyndan güýçli goldanýan Al-Şabaaba garşy gozgalaň bu toparyň onlarça şäherden we obadan kowulmagyna sebäp boldy.
Harby üstünlikler optimizmi ýokarlandyrsa-da, munuň açlyga garşy göreşip biljekdigi belli däl.
Ministererli ministr Nasir Aruş: “Bu peýdaly bolup biler ýa-da bolmaz. Bu has köp parahat ilatyň göçürilmegine getirer diýip pikir edýärin. Ora-da hökümet has köp sebiti azat eder we köp adam kömege eýe bolar "-diýdi.
Onýyllyklaryň dowamynda uruş we äsgermezlik sebäpli dörän Baýdoanyň dar köçelerinde tüwi ýaly ştapelleriň bahasy soňky bir aýda iki esse ýokarlandy. Köpüsi guraklygy günäkärlän hem bolsa, käbirleri has uzaklara seredýärler. "Un, şeker, ýag, hemmesi deň derejede ýokarlandy" diýip, 38 ýaşly Şukri Moalim Ali guradylan guýy we gök önüm bagyndan geçip barýarka aýtdy. Käwagt nahardan geçmeli bolýarys. Russiýa bilen Ukrainanyň arasyndaky söweş hakda eşitdim. "Adamlar meseläniň düýp sebäbi diýýär. Sebitde has çuň we has giň açlygyň öňüni almak esasy mesele bolsa-da, Somaliniň täze hökümeti hem geljege gönükdirilen möhüm meseleleri çözmäge synanyşýar.
Abdirrahman Abdişakur: "Gurakçylygy aradan aýyrmak, al-Şabaaba garşy göreşmek we halkara howa adalatyny maliýeleşdirmek mümkinçiligini almak kyn mesele" -diýdi. “Bizde ýaş ilat, uly diaspora we telekeçilik mümkinçilikleri bar. Bu bize umyt berýär. Bu gaty kyn söweş, ýöne saýlawymyz ýok ".
BBC NEWS
1 комментарий