Ekaterina Mişanenkowa. Orta asyrlarda ahlaksyzlyk. Günbatar ýewropa medeniýetiniň durmuş şertleri hakynda oçerk
Näme üçin öýlenmeli? Ilkinji pikir-ruhany ideologiýasy.
Öňki baplarda belläp geçişimiz ýaly, buthanalar uzak wagtlap nikany gutulgysyz ýamanlyk hökmünde kabul etdi we hatda iň köp ynanýanlaryňam "el degilmedik gyz" bolup ölmek islemeýändigini uzak wagtlap kabul edip bilmedi. Şeýlede bolsa, akylly sagdyn düşünje agdykly etdi we ýeke täk bozulmaz nika hakykatdanam ynanýan adama mynasyp bolmaly diýlip yglan edildi. Buthana atalary orta asyr halkyna- her kim ahlaklylygy saklasa, adamzat dogumy togtar, şonuň üçin jynsy gatnaşyklara-ýöne diňe nikadan soň rugsat berdi. Ýokarda aýdylyşy ýaly adamyň iň ejiz ýeri beden lezzetlerinden ýüz öwrüp bilmeýändigi sebäpli, nikalaşmak hem zyna garşy goragdyr. Sebäbi Awgustin Blažennyýnyň aýdyşy ýaly "ýanmakdan öýlenmek gowudyr". Buthana ahlakly mesihileriň köpelmegi üçin peýdaly iş etdi (esasanam Yslam dininiň ýaýrap başlamagy bilen bu iş möhümdi) maşgala jynsy gatnaşyklary bilen diňe lezzet almagy maksat edinýän beýleki jynsy gatnaşyklaryň arasynda anyk çyzyk çekdi. Dogry, orta asyrlarda buthana henizem är-aýalyň arasynda jynsy gatnaşyklary mümkin boldugyça çäklendirmäge synanyşýardy. Jynsy gatnaşyk dini baýramçylyklarda, ýekşenbe, çarşenbe, anna we şenbe günleri, aýbaşy döwründe, göwrelilik we iýmitlenmek döwründe gadagan edildi. Bularyň hemmesi ýerine ýetirilse, ortaça aýda bary-ýogy 5-6 gün galar. Ýöne Ýokary orta asyrlara çenli bu düzgünler XI-XII asyrlardan başlap ýumşady. Mundan soňra çarşenbe, anna we şenbe günleri maşgala borçlaryny gadagan etmegi talap etmedi we baýramçylyk günleri gysgaldyldy.
Ikinji pikir-amalyýetde
Ýöne buthananyň pikiri nähili agyr bolsa-da, adamlar buthana nikany doly tassyklaýança hem nika gurmagy dowam etdirdiler. Ruhanylar hiç kime nika gyýmady, buthana nikasy ýokdy we şondada adamlar öýlenip-durmuşa çykdylar. Raýat usuly bilen - döwlet edaralarynyň razylygy bilen. Bu barada jikme-jik durup geçmegiň manysy ýok, kitap henizem nika we maşgala gatnaşyklaryna bagyşlanýar, ýöne irki orta asyrlarda nikany düzgünleşdirmegiň köp görnüşleri bardy welin, bu hakda birnäçe jilt ýazyp bolar. Biziň üçin diňe hakykat möhümdir - buthana nikany makullamady, ýöne adamlar her niçigem bolsa durmuş gurdular. Näme üçin? Ilki bilen, ahyrsoňy hristian akyldarlaryna ýeten şol bir çaga dogurmak sebäbine görä. Ikinjiden, gaýtalap aýdýaryn, sebäbi bu orta asyrlarda nika meselesiniň iň möhüm tarapy: nika hemişe we hemme ýerde başga bir möhüm wezipäni ýerine ýetirdi-hemmeler üçin - patyşalardan daýhanlara çenli- bu şertnamady. Maşgala bileleşigini jemlemek bilen adamlar baýlyklaryny birleşdirdiler, dostlugy we hyzmatdaşlyk şertnamalaryny güýçlendirdiler ýa-da iň bolmanda kiçi maşgala jemgyýetiniň başga bir başarnykly agzasyny gazandylar.
Okaň lezzet alyň
Dowamy bar...
Öňki baplarda belläp geçişimiz ýaly, buthanalar uzak wagtlap nikany gutulgysyz ýamanlyk hökmünde kabul etdi we hatda iň köp ynanýanlaryňam "el degilmedik gyz" bolup ölmek islemeýändigini uzak wagtlap kabul edip bilmedi. Şeýlede bolsa, akylly sagdyn düşünje agdykly etdi we ýeke täk bozulmaz nika hakykatdanam ynanýan adama mynasyp bolmaly diýlip yglan edildi. Buthana atalary orta asyr halkyna- her kim ahlaklylygy saklasa, adamzat dogumy togtar, şonuň üçin jynsy gatnaşyklara-ýöne diňe nikadan soň rugsat berdi. Ýokarda aýdylyşy ýaly adamyň iň ejiz ýeri beden lezzetlerinden ýüz öwrüp bilmeýändigi sebäpli, nikalaşmak hem zyna garşy goragdyr. Sebäbi Awgustin Blažennyýnyň aýdyşy ýaly "ýanmakdan öýlenmek gowudyr". Buthana ahlakly mesihileriň köpelmegi üçin peýdaly iş etdi (esasanam Yslam dininiň ýaýrap başlamagy bilen bu iş möhümdi) maşgala jynsy gatnaşyklary bilen diňe lezzet almagy maksat edinýän beýleki jynsy gatnaşyklaryň arasynda anyk çyzyk çekdi. Dogry, orta asyrlarda buthana henizem är-aýalyň arasynda jynsy gatnaşyklary mümkin boldugyça çäklendirmäge synanyşýardy. Jynsy gatnaşyk dini baýramçylyklarda, ýekşenbe, çarşenbe, anna we şenbe günleri, aýbaşy döwründe, göwrelilik we iýmitlenmek döwründe gadagan edildi. Bularyň hemmesi ýerine ýetirilse, ortaça aýda bary-ýogy 5-6 gün galar. Ýöne Ýokary orta asyrlara çenli bu düzgünler XI-XII asyrlardan başlap ýumşady. Mundan soňra çarşenbe, anna we şenbe günleri maşgala borçlaryny gadagan etmegi talap etmedi we baýramçylyk günleri gysgaldyldy.
Ikinji pikir-amalyýetde
Ýöne buthananyň pikiri nähili agyr bolsa-da, adamlar buthana nikany doly tassyklaýança hem nika gurmagy dowam etdirdiler. Ruhanylar hiç kime nika gyýmady, buthana nikasy ýokdy we şondada adamlar öýlenip-durmuşa çykdylar. Raýat usuly bilen - döwlet edaralarynyň razylygy bilen. Bu barada jikme-jik durup geçmegiň manysy ýok, kitap henizem nika we maşgala gatnaşyklaryna bagyşlanýar, ýöne irki orta asyrlarda nikany düzgünleşdirmegiň köp görnüşleri bardy welin, bu hakda birnäçe jilt ýazyp bolar. Biziň üçin diňe hakykat möhümdir - buthana nikany makullamady, ýöne adamlar her niçigem bolsa durmuş gurdular. Näme üçin? Ilki bilen, ahyrsoňy hristian akyldarlaryna ýeten şol bir çaga dogurmak sebäbine görä. Ikinjiden, gaýtalap aýdýaryn, sebäbi bu orta asyrlarda nika meselesiniň iň möhüm tarapy: nika hemişe we hemme ýerde başga bir möhüm wezipäni ýerine ýetirdi-hemmeler üçin - patyşalardan daýhanlara çenli- bu şertnamady. Maşgala bileleşigini jemlemek bilen adamlar baýlyklaryny birleşdirdiler, dostlugy we hyzmatdaşlyk şertnamalaryny güýçlendirdiler ýa-da iň bolmanda kiçi maşgala jemgyýetiniň başga bir başarnykly agzasyny gazandylar.
Okaň lezzet alyň
Dowamy bar...
13 комментариев