Adolf Gitler - Europeewropa üçin Fuhrer
Taryhçylar 1933-nji ýylda Gitleriň 66 million gulak asýan nemeslere eden täsiri barada düşündiriş tapdylar, ýöne Europeewropany gazaply söweşiň düýbüne taşlap, halklara görlüp-eşidilmedik görgüleri getiren hereketlerini aklap bilmediler. Livingaşaýyş meýdanyny basyp almak üçin bir milletiň beýlekilerden artykmaçlygy üçin eden jenaýatlarynyň sany gaty köp. Taryhda hakykat duýgusyny ýitiren we uly betbagtçylyklary döreden ägirt uly şahsyýet hökmünde galypdy.
Gitleriň durmuşyny we döredijiligini nemes gözlegçisi Joahim Fest, Gitler atly kitabynda. Terjimehaly "ýazypdyr:" Bize mälim bolan dünýä taryhynyň hemmesi Gitler ýaly başga bir hadysany bilmeýär, ýöne "beýik" diýip bolarmy? Taryhda hiç kim beýle höwes döretmedi, beýle ybadat, hiç kimde beýle gowy umyt döretmedi, ýöne başga hiç kim beýle ýigrenji döretmedi ... Diňe 6 ýyl töweregi söweşden soň dünýäniň ähli ştatlarynyň diýen ýaly koalisiýasy ony ýer ýüzünden ýok edip biler. ... däli it ýaly öldürildi "...
Adolf Awstriýanyň kiçi şäheri Braunau şäherinde dünýä indi. Elmydama ondan merkeze, işli we owadan durmuşa çykmaga synanyşýardy. Öýde içmegi halaýan bir kakasy we öldürilen ene bardy. Adolf erbet okady, diňe surat çekmek bilen gowy baha aldy - bu ýerde zehin bardy. Tebigaty üstünlikli suratlandyrdy, ýöne Wena sungat akademiýasyna kabul edilmedi, sebäbi adamlaryň portretlerini çekmegi bilmeýärdi. Owadan Wenada hakyky mekdebi gutaran 18 ýaşly bir adam özüne ýer tapyp bilmedi. Adamlaryň näme hakda gürleşýändigini diňläp, şäheri aýlandy. Muňa gaty gahary gelip, suratlar, otkrytkalar çekip, bir teňňe gazandy.
Syýasata bolan gyzyklanma 1913-nji ýylda Adolf Mýunhene göçüp, kitaphanalara baryp başlanda oýandy. Taryhy we milletçilik häsiýetli magazinesurnallary we kitapçalary okamagy gowy görýärdi. Ol ýewreý Marksyň proletar rewolýusiýasy teoriýasy üçin halamady - anti-semit ýazyjylara, ýaryşyň arassalygy üçin söweşýänlere has ýakyndy.
Birinji jahan urşy başlanda, Adolf goşuna çagyrylmagy barada beýannama ýazdy. Ol batyr esgerdi, iki gezek ýaralandy, fransuz ofiserini esgerler bilen ýesir alandygy üçin Demir Haç baýragyny aldy. Uruş oňa elhenç täsir galdyrdy, diňe bir ýeňilen watanyndan ar almak islegini döretmän, eýsem içindäki uly meýilnamalary hem döretdi.
Germaniýa ýeňilenden we 1918-nji ýylda kemsidiji Wersal şertnamasyna gol çekilenden soň, Gitler Mýunhen German işçiler partiýasyna goşuldy. Döredijileri partiýanyň ýolbaşçylaryndan çalt itekläp, özygtyýarly lider - Fuhrer boldy. Bir ýyldan soň, täze bir at - Germaniýanyň Milli Sosialistik Işçiler Partiýasy teklip etdi, oňa täsirli daşarky häsiýetler berdi: swastika we ýörite salam - sag elini "Heil!" Sözü bilen oklady. ("Saglyk size!"). Adamlaryň öz partiýasyna goşulmagy üçin kampaniýa geçirdi - hakykatdanam nemes. “Völkisher beobachter” (“Adamlaryň synçysy”) gazetinde nasistleriň garaýyşlaryny öňe sürdi we ýoldaşlaryny goramak üçin hüjüm goşunlaryny döretdi.
1922-nji ýylda Heidelberg uniwersitetini gutaran doktor Jozef Goebbels we meşhur ace piloty, Birinji jahan urşunyň gahrymany German Goering goşulanda, partiýasynyň abraýy ýokarlandy. Olar bilen partiýa güýç, baglanyşyk, abraý gazandy.
1923-nji ýylda Gitler Weimar respublikasynyň eýýäm dargamaga ýakyndygyny pikir etdi we general Ludendorffy öz baýdagy astynda çagyryp, bir ýer taýynlamaga synanyşdy. Emma agdarlyşyk başa barmady - Gitler gözenegiň aňyrsynda. Türmede jynsparazlyk teoriýasyny we Germaniýany beýgeltmek meýilnamalaryny beýan edýän Mine Kampf (Meniň göreşim) atly kitaby ýazdy.
10 ýyllap dowam eden partiýa göreşinden, senagatçylar we maliýe işgärleri bilen gepleşiklerden soň Gitler häkimiýete geldi. 1933-nji ýylyň 30-njy ýanwarynda Prezident Hindenburg ony kansler (hökümet başlygy) edip belledi. Resmi däl ýagdaýda Germaniýa Üçünji Reýh ady bilen tanaldy. 27-nji fewralda kommunistler günäkärlenýän Reýhstag otlandy. Derrew Kommunistik partiýa gadagan edildi, soň Sosial-demokratik partiýasy, kärdeşler arkalaşyklary ýitdi.
1934-nji ýylyň 2-nji awgustynda Prezident Hindenburg aradan çykdy. Inurtda geçirilen plebiskitiň netijesinde prezidentlik ýatyryldy we döwlet baştutanynyň ygtyýarlyklary Gitlere "Fuhrer we Reýh kansleri" hökmünde berildi. Şeýle hem medaragly güýçleriň ýokary serkerdesi boldy. Armyhli goşun ofiserleri Adolf Gitlere kasam etdiler. Jyns taýdan arassalanmak bilen başlanan Germaniýanyň täzelenmegine garşy göreşmegiň wagty geldi.
1935-nji ýylda Nýurnberg jyns kanunlary çykaryldy we ýewreýleri döwlet hukuklaryndan mahrum etdi. Gitler: "Bir adam, biri Reýh, biri Fuhrer" diýip yglan etdi. Reňkli, müňlerçe adam ýygnandy, sport dabaralary başlandy, munuň bilen bir hatarda pogromlar, ýewreýleriň we gypjaklaryň ýenjilmegi boldy. Nemesler birleşdi we ondan hemme zady keseki sürdi.
Gitlere ösen ykdysadyýet gerekdi - senagatçylar oňa karzlar bilen goldaw bermek kararyna geldiler. Germaniýanyň çalt ykdysady taýdan dikeldilmegi üçin maksatnama işlenip düzüldi we men hem ýaraglandym. Constructionol gurluşygy işsizligi aradan aýyrdy. Işçiler üçin amatly şertler döredildi: jaý gurmak we şahsy ulag satyn almak üçin banklardan karz alyp bilerdiler. Zawodlar we zawodlar has işjeň işläp başladylar: diňe bir raýat däl, eýsem harby önümler hem öndürildi.
Goebbels nasist ruhunda ilaty işjeň “gaýtadan işleýärdi”. Himler raýatlaryň wepalylygyny üpjün etdi: nägileleriň hemmesi ýurtdan çykaryldy ýa-da konslagerlere iberildi. Goering goşuny iň täze ýaraglar bilen enjamlaşdyrmak bilen meşgullandy. Öňki 100,000-nji Reýhswehr iň güýçli millionlarça Wehrmaçta öwrüldi: goşun tanklara we ýaraglara Krupp, Junkers uçaryny aldy.
Theurtda ýaşlar harby guramalary döredildi, aýallar diňe arassa ariýalylary dogurmalydy. 66 million nemesiň hemmesi Gitleriň zehinine ynanýardy, millet hökmünde aýratynlygy bilen Fuhrere hyzmat etmäge we özlerini gurban etmäge taýýardyklaryny mälim etdi. Livingurt täze ýaşaýyş meýdanyny eýelemäge taýýardy. 1938-nji ýylyň martynda Gitler Anschluss - Awstriýanyň German Reýhine birikdirilmegini tamamlady. Awstriýalylaryň hemmesi diýen ýaly Üçünji Reýhe goşulmagy goldady. Germaniýa 6,5 million wepaly, gulak asýan raýat satyn aldy we ýaşaýyş meýdanyny 83 müň inedördül kilometre çenli artdyrdy. Awstriýalylar Çehoslowakiýada Sudeten nemesler bilen 3,5 million boldy. 1938-nji ýyldaky Mýunhen şertnamasyndan soň 10 million raýat we 105 müň inedördül kilometr meýdany eýýäm Germaniýa geçirildi. 76 milliondan gowrak ilaty bolan güýçli harbylaşdyrylan döwlet Europeewropada peýda boldy! Emma Gitler üçin bu gansyz ýeňişler ýeterlik däldi. Polşany özi üçin ezmek isledi, etniki nemesleriň ýaşaýan we polýaklar tarapyndan zulum edilendigi aýdylýan Danzigden (häzirki Gdansk) başlady.
Gitler Polşa edilen hüjümiň ýakyn goňşularyndan agressiw reaksiýa döredip biljekdigine düşündi. Özüňizi gündogardan goramalysyňyz. 1939-njy ýylyň awgustynda Moskwa bilen agressiýa garşy şertnama baglaşdy we 1-nji sentýabrda Polşa hüjüm etdi. Ikinji jahan urşy başlandy. Gitler harby eşik geýip, Germaniýanyň doly ýeňşine çenli çykmajakdygyny aýtdy.
1940-njy ýylda Norwegiýa, Daniýa, Gollandiýa, Lýuksemburg we Belgiýa basyp alyndy. Fransiýa uzak wagtlap garşy çykmady. Continhli kontinental Europeewropa ýeňildi. Beýik Britaniýa günbatarda, gündogarda Sowet Soýuzy galypdy.
1941-nji ýylyň 22-nji iýunynda nemes goşunlary dönüklik bilen SSSR-e garşy harby operasiýa başlady. Gysga wagtyň içinde ullakan territoriýa eýeledi we 1941-nji ýylyň oktýabr aýynda Gitleriň generallary Moskwanyň töwereklerinde dürbüleri barladylar we ýakyn wagtda ýeňiş hakda Führere habar berdiler. Baýramçylyk etmek üçin Gitler gyzyl graniti Finlýandiýadan getirmegi we SSSR-iň paýtagtyndaky ýerlerde saklamagy buýurdy. Stalinden we töweregindäkilerden kapasa gurjakdy. Gyzyl meýdançada nemes goşunlarynyň paradyny geçirmegi meýilleşdirýärdi. Ol has gündogara gidip, Hindistany basyp alar we Aleksandr Makedonskiý ýaly dünýäniň hökümdary bolar.
Emma bularyň hemmesi başgaça boldy. 1942-nji ýylda söweşiň gidişi üýtgedi. Gitleriň goşunlary yzly-yzyna ýeňlişe sezewar bolup başlady. 1944-nji ýylda Ikinji front açyldy: Germaniýa Angliýanyň we Amerikanyň soýuzdaş howa güýçleri tarapyndan bombalandy. 1944-nji ýylda ähli Sowet ýerleri azat edildi. 1945-nji ýylyň maý aýynda Gyzyl Goşun Berlini basyp aldy. Ahyrzaman gutulgysyzdy. Öwrenen nemesler tarapyndan gyssagly döredilen “gudrat ýaragy” hem halas edip bilmedi.
Gitleriň durmuşyny we döredijiligini nemes gözlegçisi Joahim Fest, Gitler atly kitabynda. Terjimehaly "ýazypdyr:" Bize mälim bolan dünýä taryhynyň hemmesi Gitler ýaly başga bir hadysany bilmeýär, ýöne "beýik" diýip bolarmy? Taryhda hiç kim beýle höwes döretmedi, beýle ybadat, hiç kimde beýle gowy umyt döretmedi, ýöne başga hiç kim beýle ýigrenji döretmedi ... Diňe 6 ýyl töweregi söweşden soň dünýäniň ähli ştatlarynyň diýen ýaly koalisiýasy ony ýer ýüzünden ýok edip biler. ... däli it ýaly öldürildi "...
Adolf Awstriýanyň kiçi şäheri Braunau şäherinde dünýä indi. Elmydama ondan merkeze, işli we owadan durmuşa çykmaga synanyşýardy. Öýde içmegi halaýan bir kakasy we öldürilen ene bardy. Adolf erbet okady, diňe surat çekmek bilen gowy baha aldy - bu ýerde zehin bardy. Tebigaty üstünlikli suratlandyrdy, ýöne Wena sungat akademiýasyna kabul edilmedi, sebäbi adamlaryň portretlerini çekmegi bilmeýärdi. Owadan Wenada hakyky mekdebi gutaran 18 ýaşly bir adam özüne ýer tapyp bilmedi. Adamlaryň näme hakda gürleşýändigini diňläp, şäheri aýlandy. Muňa gaty gahary gelip, suratlar, otkrytkalar çekip, bir teňňe gazandy.
Syýasata bolan gyzyklanma 1913-nji ýylda Adolf Mýunhene göçüp, kitaphanalara baryp başlanda oýandy. Taryhy we milletçilik häsiýetli magazinesurnallary we kitapçalary okamagy gowy görýärdi. Ol ýewreý Marksyň proletar rewolýusiýasy teoriýasy üçin halamady - anti-semit ýazyjylara, ýaryşyň arassalygy üçin söweşýänlere has ýakyndy.
Birinji jahan urşy başlanda, Adolf goşuna çagyrylmagy barada beýannama ýazdy. Ol batyr esgerdi, iki gezek ýaralandy, fransuz ofiserini esgerler bilen ýesir alandygy üçin Demir Haç baýragyny aldy. Uruş oňa elhenç täsir galdyrdy, diňe bir ýeňilen watanyndan ar almak islegini döretmän, eýsem içindäki uly meýilnamalary hem döretdi.
Germaniýa ýeňilenden we 1918-nji ýylda kemsidiji Wersal şertnamasyna gol çekilenden soň, Gitler Mýunhen German işçiler partiýasyna goşuldy. Döredijileri partiýanyň ýolbaşçylaryndan çalt itekläp, özygtyýarly lider - Fuhrer boldy. Bir ýyldan soň, täze bir at - Germaniýanyň Milli Sosialistik Işçiler Partiýasy teklip etdi, oňa täsirli daşarky häsiýetler berdi: swastika we ýörite salam - sag elini "Heil!" Sözü bilen oklady. ("Saglyk size!"). Adamlaryň öz partiýasyna goşulmagy üçin kampaniýa geçirdi - hakykatdanam nemes. “Völkisher beobachter” (“Adamlaryň synçysy”) gazetinde nasistleriň garaýyşlaryny öňe sürdi we ýoldaşlaryny goramak üçin hüjüm goşunlaryny döretdi.
1922-nji ýylda Heidelberg uniwersitetini gutaran doktor Jozef Goebbels we meşhur ace piloty, Birinji jahan urşunyň gahrymany German Goering goşulanda, partiýasynyň abraýy ýokarlandy. Olar bilen partiýa güýç, baglanyşyk, abraý gazandy.
1923-nji ýylda Gitler Weimar respublikasynyň eýýäm dargamaga ýakyndygyny pikir etdi we general Ludendorffy öz baýdagy astynda çagyryp, bir ýer taýynlamaga synanyşdy. Emma agdarlyşyk başa barmady - Gitler gözenegiň aňyrsynda. Türmede jynsparazlyk teoriýasyny we Germaniýany beýgeltmek meýilnamalaryny beýan edýän Mine Kampf (Meniň göreşim) atly kitaby ýazdy.
10 ýyllap dowam eden partiýa göreşinden, senagatçylar we maliýe işgärleri bilen gepleşiklerden soň Gitler häkimiýete geldi. 1933-nji ýylyň 30-njy ýanwarynda Prezident Hindenburg ony kansler (hökümet başlygy) edip belledi. Resmi däl ýagdaýda Germaniýa Üçünji Reýh ady bilen tanaldy. 27-nji fewralda kommunistler günäkärlenýän Reýhstag otlandy. Derrew Kommunistik partiýa gadagan edildi, soň Sosial-demokratik partiýasy, kärdeşler arkalaşyklary ýitdi.
1934-nji ýylyň 2-nji awgustynda Prezident Hindenburg aradan çykdy. Inurtda geçirilen plebiskitiň netijesinde prezidentlik ýatyryldy we döwlet baştutanynyň ygtyýarlyklary Gitlere "Fuhrer we Reýh kansleri" hökmünde berildi. Şeýle hem medaragly güýçleriň ýokary serkerdesi boldy. Armyhli goşun ofiserleri Adolf Gitlere kasam etdiler. Jyns taýdan arassalanmak bilen başlanan Germaniýanyň täzelenmegine garşy göreşmegiň wagty geldi.
1935-nji ýylda Nýurnberg jyns kanunlary çykaryldy we ýewreýleri döwlet hukuklaryndan mahrum etdi. Gitler: "Bir adam, biri Reýh, biri Fuhrer" diýip yglan etdi. Reňkli, müňlerçe adam ýygnandy, sport dabaralary başlandy, munuň bilen bir hatarda pogromlar, ýewreýleriň we gypjaklaryň ýenjilmegi boldy. Nemesler birleşdi we ondan hemme zady keseki sürdi.
Gitlere ösen ykdysadyýet gerekdi - senagatçylar oňa karzlar bilen goldaw bermek kararyna geldiler. Germaniýanyň çalt ykdysady taýdan dikeldilmegi üçin maksatnama işlenip düzüldi we men hem ýaraglandym. Constructionol gurluşygy işsizligi aradan aýyrdy. Işçiler üçin amatly şertler döredildi: jaý gurmak we şahsy ulag satyn almak üçin banklardan karz alyp bilerdiler. Zawodlar we zawodlar has işjeň işläp başladylar: diňe bir raýat däl, eýsem harby önümler hem öndürildi.
Goebbels nasist ruhunda ilaty işjeň “gaýtadan işleýärdi”. Himler raýatlaryň wepalylygyny üpjün etdi: nägileleriň hemmesi ýurtdan çykaryldy ýa-da konslagerlere iberildi. Goering goşuny iň täze ýaraglar bilen enjamlaşdyrmak bilen meşgullandy. Öňki 100,000-nji Reýhswehr iň güýçli millionlarça Wehrmaçta öwrüldi: goşun tanklara we ýaraglara Krupp, Junkers uçaryny aldy.
Theurtda ýaşlar harby guramalary döredildi, aýallar diňe arassa ariýalylary dogurmalydy. 66 million nemesiň hemmesi Gitleriň zehinine ynanýardy, millet hökmünde aýratynlygy bilen Fuhrere hyzmat etmäge we özlerini gurban etmäge taýýardyklaryny mälim etdi. Livingurt täze ýaşaýyş meýdanyny eýelemäge taýýardy. 1938-nji ýylyň martynda Gitler Anschluss - Awstriýanyň German Reýhine birikdirilmegini tamamlady. Awstriýalylaryň hemmesi diýen ýaly Üçünji Reýhe goşulmagy goldady. Germaniýa 6,5 million wepaly, gulak asýan raýat satyn aldy we ýaşaýyş meýdanyny 83 müň inedördül kilometre çenli artdyrdy. Awstriýalylar Çehoslowakiýada Sudeten nemesler bilen 3,5 million boldy. 1938-nji ýyldaky Mýunhen şertnamasyndan soň 10 million raýat we 105 müň inedördül kilometr meýdany eýýäm Germaniýa geçirildi. 76 milliondan gowrak ilaty bolan güýçli harbylaşdyrylan döwlet Europeewropada peýda boldy! Emma Gitler üçin bu gansyz ýeňişler ýeterlik däldi. Polşany özi üçin ezmek isledi, etniki nemesleriň ýaşaýan we polýaklar tarapyndan zulum edilendigi aýdylýan Danzigden (häzirki Gdansk) başlady.
Gitler Polşa edilen hüjümiň ýakyn goňşularyndan agressiw reaksiýa döredip biljekdigine düşündi. Özüňizi gündogardan goramalysyňyz. 1939-njy ýylyň awgustynda Moskwa bilen agressiýa garşy şertnama baglaşdy we 1-nji sentýabrda Polşa hüjüm etdi. Ikinji jahan urşy başlandy. Gitler harby eşik geýip, Germaniýanyň doly ýeňşine çenli çykmajakdygyny aýtdy.
1940-njy ýylda Norwegiýa, Daniýa, Gollandiýa, Lýuksemburg we Belgiýa basyp alyndy. Fransiýa uzak wagtlap garşy çykmady. Continhli kontinental Europeewropa ýeňildi. Beýik Britaniýa günbatarda, gündogarda Sowet Soýuzy galypdy.
1941-nji ýylyň 22-nji iýunynda nemes goşunlary dönüklik bilen SSSR-e garşy harby operasiýa başlady. Gysga wagtyň içinde ullakan territoriýa eýeledi we 1941-nji ýylyň oktýabr aýynda Gitleriň generallary Moskwanyň töwereklerinde dürbüleri barladylar we ýakyn wagtda ýeňiş hakda Führere habar berdiler. Baýramçylyk etmek üçin Gitler gyzyl graniti Finlýandiýadan getirmegi we SSSR-iň paýtagtyndaky ýerlerde saklamagy buýurdy. Stalinden we töweregindäkilerden kapasa gurjakdy. Gyzyl meýdançada nemes goşunlarynyň paradyny geçirmegi meýilleşdirýärdi. Ol has gündogara gidip, Hindistany basyp alar we Aleksandr Makedonskiý ýaly dünýäniň hökümdary bolar.
Emma bularyň hemmesi başgaça boldy. 1942-nji ýylda söweşiň gidişi üýtgedi. Gitleriň goşunlary yzly-yzyna ýeňlişe sezewar bolup başlady. 1944-nji ýylda Ikinji front açyldy: Germaniýa Angliýanyň we Amerikanyň soýuzdaş howa güýçleri tarapyndan bombalandy. 1944-nji ýylda ähli Sowet ýerleri azat edildi. 1945-nji ýylyň maý aýynda Gyzyl Goşun Berlini basyp aldy. Ahyrzaman gutulgysyzdy. Öwrenen nemesler tarapyndan gyssagly döredilen “gudrat ýaragy” hem halas edip bilmedi.
3 комментария