Gülki saglygymyza gaty oňyn täsir edýär. Gülmek gan basyşyny peseltmäge we immunitet ulgamyny berkitmäge kömek edýär. Stres derejesini peseltmek bilen peýdaly täsirleriň sanawy dowam edýär. Hatda gülmegiň bir kilo etdäki kaloriýany berýär diýilýär.Güldirýän gaz näme? Gülýän gaz bedenimize nähili täsir edýär?
Güldirýän gaz diýlip atlandyrylýan birleşmä azot oksidi ýa-da azot diýilýär. IUPAC (Arassa we amaly himiýa halkara birleşigi) bu gazy Dinitrogen monoksidi diýip atlandyrdy. Onuň himiki formulasy N2O. Otagyň temperaturasynda reňksiz gaz bolan gülki ýangyjy däl. Birneme metal tagamy we ysy bar we 1722-nji ýylda Jozef Pristleý ilkinji gezek sintez edilenden soň 300 ýyl töweregi wagt bäri ulanylýar. Şeýle-de bolsa, 1790-njy ýyllara çenli güýmenje maksatly ulanylmady.
Gülýän gaz analjezik (agyryny aýyryjy) we anestezik (anesteziýa sebäp ediji) serişdesi, şeýle hem dynç alyş üçin ulanylýar.
Bu hakykatdanam sizi güldürýärmi?
Güldirýän gazyň adyny berýän zat, dem alandan soň adamlaryň gülki bilen gülmegine sebäp bolýar. Onda bu gaz nädip gülki döredýär?
N2O NMDA reseptorlaryny höweslendirýär, dopamin molekulasynyň çykmagyna getirýär. Newropransmitter Dopamin, bedenimiziň sylag ulgamyny işjeňleşdirýär. Sylag ulgamy, esasan, belli bir hereketiň netijesinde bedenimizi gowy duýýar. Dogry mukdarda dopamin goýberilmegi adamy işjeňleşdirýär we höweslendirýär. Dopamin ýetmezçiligi Parkinson ýaly kesellere sebäp bolsa-da, artykmaçlygy şadyýanlyga sebäp bolýar. (Eforiýa kanagat duýgusynyň ýüze çykmagydyr. Şeýle-de bolsa, psihiatriýada patologiki many bar we beýni keseliniň irki ýüze çykmasy hasaplanýar.)
Başgaça aýdylanda, N2O adamlary tehniki taýdan güýçlendirýär we bagtly edýär. Gazyň dem almagy birnäçe minutyň içinde täsir edýär.